ادبیّات گرجی سابقه و زمینه ای دیرینه دارد. گرجستان از اوایل قرن چهارم میلادی کشوری مسیحی و ادبیات آن از قرن پنجم مستند است. از قرن پنجم میلادی نوشته هایی، با موضوعاتی عمدتاً دینی، در دسترس است. این ادبیّات تا قرن دهم منحصراً به موضوعات دینی اختصاص داشته و پس از آن ، به دیگر موضوعات نیز بصورت آثارمنظوم و منثور توجه شده است. زبان گرجی به زبان های متمدن دنیا تعلق دارد و غنی ترین ادبیات را در گذشته تاریخی-چه اصلی و چه ترجمه- ایجادکرده است.این ادبیات از نظر ژانر (یا گونه) متنوع است: کلیسایی- مذهبی،فلسفی- کلامی،ادبیات دنیوی ، تاریخی ، آموزشی و غیره.

ریشه ادبیات گرجستان به قرن چهارم میلادی برمی گردد، زمانی که مردم گرجستان به مسیحیت گرویدند و الفبای گرجی توسعه یافت. ظهور یک زبان ادبی غنی و یک ادبیات مذهبی اصیل همزمان با تلاش گسترده برای ترجمه متون از یونانی،ارمنی وسریانی بود. ازجمله نخستین آثار به زبان گرجی، نثر"شکنجه ملکۀ مقدس شوشانیک" (۴۷۰ م. یا دیرتر)است که منسوب به یاکوب تسورتاولی می باشد.

 ادبیات کلیسای قدیمی گرجستان،درقرن دهم میلادی با سرودهای غنایی ساخته شده توسط "ایُوانه مینچخی" و "میکائِل موُدرِکیلی" ، همچنین با شرح حال پدران کلیسا به عنوان زندگی سِراپیونی" (حدود ۹۱۰م.) نوشته توسط باسیل زارزمِلی و" زندگی گریگول خاندزتِلی" (حدود ۹۵۰ م.) نوشته شده توسط گیورگی مِرچوله، به اوج خود رسید. وقایع نگاری ها، مانند"گرویدن گرجستان " (۹۵۰م.) و "سرگذشت کارتلی"(بین قرن ۱۰و۱۳)،از افسانه به تاریخ نگاری اصیل تبدیل شده است.

با تضعیف امپراتوری بیزانس در قرن دهم، حکام گرجی به رفاه کافی دست یافتند تا ادبیات سکولار توسعه یابد. در دوره های پادشاهی داویت چهارم آغْماشِنِبِلی (به معنی بانی)(۱۰۷۳-۱۱۲۵م.) و بعداً ملکه تامار(۱۱۶۰-۱۲۱۳م.)، نوه بزرگ او، گرجستان به اوج قدرت سیاسی و شکوفایی فرهنگی و ادبی خود رسید. آنها آثاری را در همه حوزه های هنری به ویژه در شعر و نثر تشویق و سفارش می کردند و خودشان نیز، مانند اکثر نماینده های خاندان باگراتیونی گرجستان، می نوشتند.سده‌های ۱۲-۱۳ میلادی، دوران ادبیات کلاسیک گرجی راتشکیل می‌دهد. دراین زمان است که داستان عاشقانه به نام «ویسرامیانی» از سارگیس تموگولی و مجموعه داستان‌های مربوط به «آمیران دارجانیانی» نوشته موسه خونلی، منظومه‌های مدح وتحسین‌آمیز درباره «عبدالمسیح» اثر" ایوانه شاوتلی" و «تاماریانی» اثر ایوانه چاخروخادزه به وجود آمدند. نمونه کامل فرهنگ کلاسیک گرجی در این دوره منظومه نبوغ‌آمیز شوتا روستاولی "پلنگینه پوش"است که یکی ازشاهکارهای ادبیات بدیع وهنری جهان می‌باشد. این منظومه،تعالی احساسات و عواطف بشری یعنی عشق،دوستی،مردانگی ودلیری را مورد تحسین قرار می‌دهد و پیروزی، آزادی، حقیقت، زیایی و خیر و نیکی را ستایش می‌کند. روستاولی منادی بزرگ بشر دوستی، یکی از مبشرین ایده‌های رنسانس در ادبیات جهانی می‌باشد.

ویرانی گرجستان توسط چنگیز خان مغول در دهه ۱۲۲۰ و توسط تیمور در دهه ۱۳۹۰ منجر به از دست رفتن بسیاری از ادبیات ایجاد شده در دوران طلایی شده است وبه طور موثر تولید آثار ادبی را برای دو قرن متوقف کرد.تنها بخشی ازنوشته هایی دردوران طلای به دست ما رسیده است.خلق آثار ادبی که درزمان دشوار سده‌های ۱۴-۱۵ میلادی رو به خاموشی نهاده و تقریباً به‌طور کامل قطع نشده بود، در قرون ۱۶-۱۷ با قدرت و نیروی تازه‌ای جان می‌گیرد.فعالیت نویسندگان و شعرای بزرگ گسترش می‌یابد و موضوع میهن پرستی در آثار خلاقانه آن‌ها مقام والایی احراز می‌کند.

دوره نوزایی ادبیات گرجی در اوایل قرن هفدهم با شعرهای شاه تیموراز اول آغاز شد.ازجمله آثار وی می توان به "کتاب و مصائب ملکه کتایون" اشاره کرد، روایتی وحشتناک از شهادت مادر وی که در سال ۱۶۲۵، بلافاصله پس از مرگ ملکه کتوان نوشته شده است. شاه تیموراز اول که شاعری چیره‌ دست و نیز از دوست‌ داران شعر فارسی بود،اشعار فارسی چندی از جمله لیلی و مجنون ("لِیل ماجنونیانی")، یوسف و زلیخا (یوسب زلیخانیانی)، گل و بلبل (واردبولبولیانی)، و شمع و پروانه (شامی پاروانیانی) را به زبان گرجی برگرداند.

نویسندگان کمتر الهام گرفته شده از ساخت دنباله های "پلنگینه پوش" روستاولی راضی بودند، اما نتیجه ارتباط با مبلغان و سفیران ایتالیایی و فرانسوی در تفلیس به تدریج به ایده های تازه  ادبی متبلور شد.

در اوایل قرن هجدهم، سولخان-سابا اوربلیانی، با حمایت شاگرد و برادرزاده خود پادشاه واختانگ ششم، مکتب مدرن و چاپ مدرن را به گرجستان وارد کرد.اوربلیانی همچنین اولین فرهنگ لغت موجود گرجی راگردآوری کرده و کتاب افسانه های منظوم "کتاب  حکمت و دروغین" (حدود ۱۷۰۰م. )را نوشت.

دو شاعر بزرگ در نسل بعدی ظهور کردند: داویت گورامیشویلی که سروده‌های او از عالی‌ترین قطعات پیشا-رمانتیسم ادبیات گرجی به حساب می‌آیند، از زبان ساده ای برای نوشتن شعرهای استفاده کرد و "بِسیکی" (نام مستعار بساریون گاباشویلی) که شعرهای وی جزو عالی ترین ترانه‌ های عاشقانه به حساب می‌ آید و به سبب فی البداهه بودن و لحن موسیقیایی آن، آثار ادبی برجسته‌ای محسوب می‌شوند. هر دو ایشان در دهه ۱۷۹۰ در تبعید درگذشتند.

در طول قرن هجدهم، گرجستان در اتحاد با روسیه به دنبال نجات ازحکومت عثمانی و ایرانی بود. درسال ۱۸۰۱ روسیه دولت گرجستان را منسوخ کرد، پادشاهان را از تخت سلطنت برکنار کرد و روسی را زبان اداری قرار داد.

اما حاکمیت روسیه نسبتاً ضعیف بود و راه هایی به فرهنگ اروپایی باز گشود. نسلی از شاعران عصر رومانتیسم گرجی از ادبیات و فلسفه فرانسه و آلمان الهام می گرفتند.الکساندر چاوچاوادزه، پدر زن  نمایشنامه نویس روسی و سفیر صاحب‌اختیار روسیه تزاری در ایران الکساندر سرگئیویچ گریبویدوف، شاعری بدیع و متفکر و شاعر نیکولوز باراتاشویلی نبوغی بصیر و قابل مقایسه با شاعر انگلیسی جان کیتس بودند.

از مختصات نیمه اول سده نوزدهم در گرجستان این است که در آن هنگام فعالیت مبتکرانه شعرای رمانتیک مانند الکساندر چاوچاوادزه (۱۷۴۶-۱۷۸۶ م)، گریگول اوربلیانی (۱۸۰۰-۱۸۸۳ م)، نیکولوز باراتاشویلی (۱۸۱۷-۱۸۴۵ م)، جریان داشته‌است. رمانتیسم گرجستان با پدیده‌های حیات اجتماعی ناآشنا نبود و به غنی‌تر شدن زبان ادبی کمک می‌کرد وسبک منظوم و شاعرانه بدیع واصیلی رابه وجود آورد. در اواسط قرن نوزدهم، رمانتیسم جای خود را به رئالیسم اولیه واگذار می‌کند. نیمه دوم قرن نوزدهم حاکی از ظهور و پیدایش شخصیت‌های برجسته‌ای چون آکاکی تسرتلی ("داستان زندگی من" (۱۸۹۴–۱۹۰۹) و ایلیا چاوچاوادزه ("آیا این انسان است؟" (۱۸۵۹-۱۸۶۳) در ادبیات کلاسیک بود.

توسعه تئاتر گرجستان، که به ساکنان مرفه شهری نیاز داشت، در قرن نوزدهم متوقف شد. تنها نمایشنامه نویس برجسته گیورگی اریستاوی بود که همچنین سردبیر مجله ای ادبی،مدیرتئاتر گرجی زبان(که تا دهه ۱۸۸۰ فقط به صورت متناوب کار می کرد) و کمدی های روسی را به زبان گرجی ترجمه می کرد. از تالیفات وی می توان درام "زن دیوانه" (نوشته شده در ۱۸۳۹، اولین اجرا روی صحنه در سال ۱۸۶۱)، و همچنین دو کمدی "دعوا" (نوشته شده در۱۸۴۰، اولین اجرا روی صحنه در سال۱۸۵۰) و "جدایی" (نوشته شده در سال ۱۸۴۹) ذکر کرد.

واژا-پشاوِلا (نام مستعار لوکا رازیکاویلی) بزرگترین نبوغ گرجستان مدرن است.در بهترین سروده‌های حماسی اش، با مسائل برخاسته از تقابل فرد با جامعه، بشریت با جهان طبیعت، و عشق به انسان یا عشق به سرزمین، کشمکش بین فرد و جامعه سر و کار دارد ("میزبان و میهمان" ۱۸۹۳؛ "مارخوار" ۱۹۰۱؛ "آلودا کِتِلائوری" ۱۸۸۸؛ "باختریُونی" ۱۸۹۲؛ "گوگوتور و آپشینا" ۱۸۸۷ و غیره). شاعران و نثر نویسان جوان گرجی متعاقباً از رکود فرهنگی اروپای و نمادگرایی روسی و همچنین از فرهنگ عامیانه کوهستانی که زبان، تصاویر و دیدگاه واژا پشاولا را در برگرفته است، الهام گرفتند. برجسته ترین شاگردان وی نمایشنامه نویس و نویسنده گریگول روباکیزه و شاعر گالاکتیون تابیدزه بودند. روباکیدزه مضامین "مار خوار" واژا-پشاولا را در اثر خود "پوست مار" توسعه داد، داستانی در مورد جستجوی شخصیت واقعی شاعر.  روباکیدزه همچنین گروهی از نویسندگان و شاعران گرجی را تحت عنوان "تسیسپِرقانتسِلِبی" ("شاخ های آبی") رهبری کرد. بهترین نماینده این گروه می توان تیتسیان تابیدزه ، پائولو ایاشویلی، والریان گاپرینداشویلی، کولائو نادیراددره و ... نام برد. از ۱۹۱۸ تا ۱۹۲۱ گرجستان از امپراتوری روسیه استقلال یافت. علیرغم جنگ و فقر، این دوره شاهد "انفجار" شعر، نثر و "اتفاقات فرهنگی" بود - انفجارهای هنری و سیاسی آنارشیستی تحریک شده توسط بهم وصل شدن درتفلیس نویسندگان آوانگارد روسی پناهنده و شاعران گرجستانی مدهوش از آزادی.

حمله ارتش سرخ شوروی به گرجستان و تصرف کشور در فوریه سال ۱۹۲۱ نویسندگان گرجی را به هوش آورد. در دهه های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ نویسنده میخیل جاواخیشویلی که از سوی مقامات شوروی به اعدام محکوم شد،  نثری اختراعانه و جذاب ("کواچی کواچانتیرادزه و ماجراهای او" (۱۹۲۴) و "آرسنا  مارابدِلی" (۳۶ - ۱۹۳۳)) را خلق کرد. یکی از اسرارآمیز ترین نثر نویس گرجی در قرن ۲۰ قُنستانتینه گامساخوردیا بود. وی، مانند گریگول روباکیدزه، تحت تأثیر فرهنگ آلمان (به ویژه فریدریش نیچه) قرار گرفت و در کار خود خصلت شاعر آلمانی-اتریشی راینر ماریا ریلکه را با افسانه های قومی قفقاز تلفیق کرد.

نویسندگان گرجی در دهه ۱۹۲۰ توسط بلشویک ها نابود شدند."تصفیه بزرگ" دهه ۱۹۳۰ بازماندگان را منهدم کرد. حتی آن عده کمی که از هولوکاست تحت نظارت لاورنتی بریا (سیاستمدار و صاحب مقامات بلندپایه امنیتی و نظامی و همچنین رئیس کمیساریای خلق در امور داخلی در اتحاد جماهیر شوروی) جان سالم به در بردند،دوستان،خانواده،روحیه خود را از دست دادند. دوره "ذوب" پس از استالین در گرجستان با کندی بیشتری نسبت به روسیه پیش می رفت.شعرای شیرین سخن و عالی قدری چون تیتسیان تابیدزه، یوسب گریشاشویلی، ایراکلی آباشیدزه، سیمون چیکووانی و غیره از سخن سرایان بزرگ گرجستان، تجدید حیات یافته‌اند. نشر ادبی و هنری گرجستان توسط یک سلسله آثار و مصنفات قابل توجه، غنای بیشتری یافته‌است. ادبیات گرجی با زندگی مردم و منافع آن‌ها علائق واحدی دارد و به‌طور دائم درحال تکامل است. شاعران غزل سرا در دهه ۱۹۶۰ مانند آنا کلاندادزه (که در دهه ۱۹۴۰،زمانی که اولین اثرش منتشر شد، منادی تجدید ادبیات بود)، مورمان لبانیدزه و موخران ماچاواریانی، محبوبیت زیادی کسب کردند. رمان‏نویس چابوآ آمیرِجیبی با رمان باشکوه "داتا توتاشخیا" (۱۹۷۲) و رمان بیوگرافی "گورا مگبورگالی" (۱۹۹۵) و همچنین نویسنده اُوتار چیلادزه با رمان "مردی که جاده را پیمود" (۷۳-۱۹۷۲) و "هر کسی که مرا پیدا کند" (۱۹۷۶) به عرصه ادبی آمدند.

جنگ داخلی، فروپاشی اقتصادی و مهاجرت پس از استقلال در دهه ۱۹۹۰ ، به صنعت نشر و تئاتر گرجستان صدمه زد و محیطی نامطلوب برای ترویج ادبیات ایجاد کرده بود. اما وقتی کشور در اواسط دهه ۱۹۹۰ کم و بیش به ثبات رسید، نویسندگان بینوا و نصیب توانستند کار را از ابتدا شروع به خلق کردند. به عنوان مثال رمان نویسنده اُوتار چیلادزه "آوِلوم" (۱۹۹۵)، روایت قابل توجهی از یک روشنفکر گرجی بود که نظاره گر فروپاشی "امپراتوری عشق" شخصی خود به همراه فروپاشی امپراتوری شوروی تعریف می کرد. انقلاب گل رز ۲۰۰۳ در گرجستان و ظهور طبقه متوسط ​​نسبتاً مرفه، ناشران و تئاترها را قادر به فعالیت بیشترکرد. در حالی که نسل قدیمی نویسندگان همچنان فعال بودند- چیلادزه رمان "گودوری" ("سبد") را در سال ۲۰۰۳ منتشرکرد و رمان تاریخی چابوآ آمیرِجیبی "گیورگی برتسقینواله" ("گیورگی درخشان") درسال ۲۰۰۵، مبنی بر تبلیغ غرور ملی،منتشر شد، نسل جدیدی ازنویسندگان خلاق به ویژه آکا مورچیلادزه (نام مستعار گیورگی آخولِدیانی) در عرصه ادبی ظهور کردند.بهترین کارهای وی شامل "سفر به قره باغ" (۱۹۹۲) از سری رمان های نیمه خیالی است. کارهای مورچیلادزه تغییر جهت ادبیات گرجی در اوایل قرن ۲۱ را  از روسی به سمت تأثیر انگلیسی و آمریکایی نشان می دهد. آثار نمایشنامه نویس لاشا بوگادزه ، همچنین آثار نسل جدید شاعران و نویسندگان ، از جمله مایا ساریشویلی ، راتی آماغلوبلی ، کوته قوبانیشویلی ، داوید توراشویلی و غیره، سزاوار احترام بین المللی را کسب کرده اند.

معرفی مشاهیر و شخصیت های فرهنگی و  ادبی گرجی

۱. پارناواز اول – شاه ایبِریا (گرجستان قدیم) قرون ۴-۳ پیش از میلاد. بر اساس کتاب تاریخی بعنوان کارتلیس تسخوروا (تاریخ گرجستان)، پارناواز اول خط گرجی را به وجود آورد.

۲. یاکوب تسورتاوِلی (خوتسِسی) – نویسنده و زیست نامه نویس مقدسان گرجی نیمه دوم قرن ۵ م. مؤلف اثر «شکنجه ملکه شوشانیک مقدس».

۳. گیورگی مِرچوله – نویسنده و زیست نامه نویس مقدسان قرن ۱۰م. گرجی، نماینده مکتب ادبی «تاو-کلارجتی». مؤلف اثر «زندگی گریگول خاندستِلی» که در مورد وضیعت بخش تاو-کلارجتی گرجستان قرون ۹-۸ م. تعریف می کند.

۴. یوآنه زوسیمه – زیست نامه نویس مقدسان قرن ۱۰م. گرجی، مؤلف اثر « ستایش و جلال زبان گرجی».

۵. شاه داویت چهارم آقماشِنِبلی – شاه گرجستان در سال های ۱۱۲۵-۱۰۸۹ م. مؤلف اثر مهم شاعرانه « دعاهای توبه».

۶. آرسِن ایقالتوِلی - شخصیت مذهبی گرجستان قرن ۱۲-۱۱م. گرجستان، فیلسوف، نویسنده،. وی آثار فلسفی- مذهبی نویسندگان بیزانس در یک مجموعه ای گنجانیده است.

۷. شوتا روستاولی - شوتا روستاولی بزرگترین شاعر گرجستان سده ۱۲ میلادی است و منظومه «پلنگینه پوش» او شاهکار نظم کلاسیک گرجی می باشد. روستاولی شاعری است که عقاید نهضت رنسانس را در قرن ۱۲ میلادی اعلام داشته است و از این لحاظ به عنوان پیک عصر رسانی تلقی می شود.خلاقیت شاعر بزرگوار نتیجۀ منطقی تطور ادبیات، فلسفه، فرهنگ، افکار اجتماعی و رشد جامعه گرجستان بوده. آئینه تمام نمای روح گرجی وجامع کلیه خصائل گرجیت وسند ملیت گرجیان می باشد. قرن ۱۲ میلادی عصر رونق درخشان ادبیات غیرمذهبی گرجستان می باشد. دربارة این شاعر بزرگ فراوان سخن گفته اند اما معلومات و اطلاعات یقینی بسیار کم در دست محققین است. طبق اطلاعاتی که از خود منظومه و همچنین از منابع ادبی، تاریخی، هنری و غیره استخراج شده می توان چنین نتیجه گرفت که روستاولی در نیمه دوم قرن ۱۲ و اوایل قرن ۱۳ میلادی می زیسته است. وی در دربار ملکه تامار (۱۲۱۳-۱۱۶۰م.) دارای مقام بلندی بوده و بنا به روایتی سمت وزیر دارائی را داشته است. درسال۱۹۶۰م.، گروهی ازمحققان و باستان شناسان گرجی در بیت المقدس، تصویری از روستاولی را پیدا کردند.درتصویری که روی یکی از ستون های کلیسای دیرگرجیان بنام "صلیب مقدس" در اورشلیم موجود است، شوتا روستاولی بصورت پیر مرد سالخورده با لباس و کلاهی که مخصوص رجال برجسته قرون ۱۲و۱۳ میلادی بوده ترسیم شده است. اطلاعات موثقی در بارة اینکه روستاولی چقدر زمان برای سرودن منظومه «پلنگینه پوش» صرف کرده مشخص نیست ؛ همچنین اطلاعات اینکه چه زمانی آن را به اتمام رسانیده در دست ما نیست. منظومه "پلنگینه‌پوش" یا "پهلوانِ در پوست پلنگ" قصیده‌ای است که روستاولی در آن،پیرامون آرمان‌های انسان گرایانه در قرون وسطی: عشق، دوستی، رشادت و ... می‌گوید. قهرمانان داستان شجاع، نوعدوست و بخشنده هستند. مکان وقوع اتفاقات داستان پلنگینه‌پوش منحصر به گرجستان نبوده و سرزمین‌های عربی، فلات ایران، شبه جزیره هندوستان و همچنین فلات تبت نیز در آن وجود دارند. "پلنگینه‌پوش" برای اولین بار در سال ۱۷۱۲ میلادی درتفلیس به چاپ رسید و تاکنون به ۵۰ زبان زنده دنیا، ازجمله به زبان فارسی ترجمه شده است. پلنگینه‌پوش برای اولین بار توسط فرشیددلشاد به فارسی ترجمه شده و درسال ۱۳۷۷ از سوی انتشارات ایران جام در تهران منتشر شد که در همان سال در سفارت گرجستان در تهران رونمایی شد. ترجمه فرشید دلشاد بر پایه نسخه گرجی این اثر و با بهره گرفتن از زبان پارسی سره و نثر مسجع و موزون انجام گرفته است. این ترجمه عملاً  اساس کار و ماخذ دومین ترجمه این اثر به زبان پارسی است که محمد کاظم یوسف پور(مترجم) که خود درمقدمه به آن اشاره کرده است،عدم تسلط خود به زبان گرجی را اذعان و بهره گیری از ترجمه های انگلیسی و عربی را پایه و اساس کار خود شناخته است. این کتاب در سال ۱۳۸۱ ازسوی انتشارات دانشگاه گیلان منتشر شد. ترجمه دکتر دلشاد ، تنها ترجمه علمی به شمار می رود که در منابع متفاوت ادبی و منتقدانه کشور گرجستان ، بارها از آن تمجید به عمل آمده است.  فرشید دلشاد و محمد کاظم یوسف پور به سبب برگردان این اثر به فارسی ، هر یک در سال های متفاوت نشان ادبی گرجستان را از سوی رئیس جمهوری گرجستان دریافت نمودند. منظومه "پلنگینه‌پوش" حاوی ۱۵۸۷ بند چهار پاره گون قافیه شده بوده و به وزن کلاسیک گرجی یعنی ابیات شانزده هجایی با ضرب آهنگ درون مصراعی سروده شده است.

خلاصه داستان

پلنگینه‌پوش ماجراجوئی‌های "آوتاندیل"  نجیب زاده‌ای عرب و دوست او "تارییل" شاهزاده هند را نقل می‌کند. آوتاندیل فرستاده معشوقه اش "تیناتین" ، دختر فرمانروای عرب که پدرش به تازگی تاج و تخت را به او بخشیده ، به مأموریتی برای پیدا کردن شوالیه‌ای فراری و اسرارآمیز است که پوست پلنگ بر تن دارد. آوتاندیل شوالیه را پیدا می‌کند و پی میبرد که او همان تاریل است. تاریل از گم شدن "نِستان دارِجان" دختر پادشاه اش غمگین است. آوتاندیل، تاریل برای پیدا کردن نستان دارجان همراهی می‌کند. نستان دارجان توسط عده‌ای شرور در قلعه‌ای نفوذناپذیر زندانی شده است. سرانجام آوتاندیل و تاریل به کمک شاهزاده "پریدون"، نستان دارجان را آزاد می‌کنند.

۸. تیموراز یا طهمورث اول- پادشاهی گرجی  که از ۱۶۰۵ تا ۱۶۴۸ بر کاختی و از ۱۶۲۵ تا ۱۶۳۳ بر کارتلی در گرجستان حکم راند. وی در دوران حکومت خود با نفوذ دولت صفوی به مقابله پرداخت و در نهایت در سن ۷۴ سالگی در زندانی در استرآباد درگذشت. او که شاعری چیره‌دست و از دوست‌داران شعر فارسی بود، آثار فارسی از جمله  «لیلی و مجنون»، «یوسف و زلیخا»،  «گل و بلبل» و «شمع و پروانه»  به زبان گرجی برگرداند.

۹. زازا پاناسکِرتِل-تسیتسیشویلی - شخصیت سیاسی و دانشمند قرن ۱۵م. گرجستان. مؤلف اثر پزشکی «کتاب شفا». این کتاب به مسائل نظری و عملی در پزشکی می پردازد

۱۰. سولخان سابا اوربلیانی- (تولد ۴نوامبر ، ۱۶۵۸ در تاندیزا، گرجستان-وفات ۲۶ژانویه ، ۱۷۲۵ درمسکو)، شخصیت معروف، فرهنگ‌نویس، نویسنده و رجل سیاسی گرجستان قرن ۱۷م. فعالیت وی، همراه با احیای ادبیات، در توسعه رشته های علمی است. عناصر دانشنامه موجود در «فرهنگ لغت گرجی» (سیتقویس کُنا -۱۶۸۵-۱۷۱۶) است. مولف مجموعه حکایت ها «حکمتِ دروغ ها» (۱۶۸۶-۱۶۹۵)

۱۱. واخوشتی باتوُنیشویلی (شاهزاده) – ( تولد ۱۶۹۶، تفلیس وفات ۱۷۵۷ مسکو). جغرافی دان معروف، مورخ و نقشه کش گرجی. مؤلف کتاب علمی «تشریح پادشاهی گرجستان». رشته اصلی تحقیقات و جستجوی او جغرافیا است.«شرح جغرافیایی گرجستان»عنوان شرطی بخش های اثر جغرافیایی واخوشتی باتوُنیشویلی و اثر وی درسطح علمی آن دوران گرجستان می باشد. واخوشتی باتوُنیشویلی همچنین دو اطلس جغرافیایی گرجستان و کشورهای همسایه آن که یکی از اولین نقشه های دقیق بخشی از قفقاز برای آن دوران بوده است. اولین اطلس در سال ۱۷۳۵م. بوجود آورد که دارای ۸ نقشه بود و بخش بزرگ آن گم شده است. اطلس دوم که شامل ۱۹ نقشه بود در سال ۱۷۴۲-۱۷۴۳ م. بوجود آورد و نسبت به اطلس اول کامل تر بوده است.

۱۲. تیموراز یا طهمورث دوم -) تولد ۱۷۰۰، تفلیس وفات ۸ ژانویه ۱۷۶۲ سنت - پترزبورگ) - پادشاه کاختی در سال های ۱۷۱۵-۱۷۰۹ م. فرماندار در سال های ۱۷۳۳-۱۷۴۴م.؛ پادشاه کارتلی درسال های ۱۷۴۴-۱۷۶۲م. شاعر، شخصیت سیاسی. مهمترن اثر وی شعر «گفتگوی روز و شب» که بخش اول آن محتوای موضوعات دینی می باشد.

۱۳. شاه واختانگ ششم – (تولد۱۵ سپتامبر ۱۶۷۵ گرجستان وفات۲۶ مارس ۱۷۳۷م. استراخان، روسیه) ادیب، شاعر، مترجم و شخصیت برجستة سیاسی گرجستان؛ جانشین کارتلی در سال های ۱۷۱۴-۱۷۰۳م. و شاه کارتلی در سال های ۱۷۲۴-۱۷۱۶م.  دورة سلطنت شاه واختانگ ششم با آغاز احیای ادبی و فکری گرجستان متمایز می شود. وی کتاب « دستور العمل» را که شامل نامه های معامله و نظامنامه ها بود تشکیل داد و سیستم بندی کرد. همچنین کتاب دیگر مهم تحت عنوان «کتاب قوانین» تالیف نمود. در سال ۱۷۰۹م. شاه واختانگ اولین چاپخانه/مطبعه در تفلیس تاسیس کرد و در ۱۷۱۲م. در همان چاپخانه منظومه شوتا روستاولی «پلنگین پوش» برای اولین بار نسخه چاپی چاپ شد. وی کتاب های «کلیله و دمنه»، «آمیرنساریانی» و غیره از زبان فارسی به زبان گرجی برگرداند.

۱۴. داویت گورامیشویلی – (متولد ۱۷۰۵، گوریس وبانی، گرجستان وفات ۱ اوت ۱۷۹۲م. میرهورود، اوکراین) شاعر گرجی. گورامیشویلی در اشعار خود با مشکلات عمیق فلسفی و جهانی می پردازد. در سال ۱۷۸۷ او آثار خود را در یک مجموعه تحت عنوان «داویتیانی» جمع آوری نمود که شامل اشعار و دو منظومه (مصیبت کارتلی و گفتن حقیقت) می باشد. مجموعه اشعار داویت گورامیشویلی چندین بار منتشر شده است. برای اولین بار در سال ۱۸۷۰ م. منتشر شد.

۱۵. بِسیکی (بساریون گاباشویلی) – (تولد ۱۷۵۰م. – ۶ فوریه وفات ۱۷۹۱م. یاش، رومانی) - شاعر و شخصیت سیاسی گرجستان قرن ۱۸م. آثار شاعرانه بِسیکی متنوع است. او مؤلف چند منظومه، قصیده ها، اشعار و غیره می باشد. در آثار بسیکی، مسلط بودن وی در ادبیات شرقی و غربی دیده می شود. در تاریخ شعر گرجستان این شاعر جایگاه ویژه ای را دارد. او شعر غنای گرجی را به جایگاه رفیع جدیدی رساند.

۱۶. سایات نُووا («شاه نغمه‌ها»)– ( متولد ۱۴ ژوئن ۱۷۱۲ ، هاروتین سایاکان،  تفلیس- وفات۲۲ سپتامبر ۱۸۰۱م.، هقپات، ارمنستان) – شخصیت برجسته گرجستان،  موسیقیدان و آوازه‌خوان، شاعر،عاشیق(آوازه‌ خوان دوره‌گرد) ارمنی‌تبار. سایاتنووا تا به حدی با زبان های گرجی، ارمنی، آذربایجانی، ترکی و فارسی آشنا بود. وی در نوشتن شعر، خواندن و نواختن کمانچه به مهارت رسید. حدود ۲۳۰ آثار سایات نووا در زبان های ارمنی، گرجی و ترکی تا به حال به ثبت رسیده است. در سال ۱۹۶۸م. فیلم زندگینامه‌ای تحت عنوان «رنگ انار»  درباره زندگی او با کارگردانی سرگئی پاراجانوف ساخته شد.

۱۷. الکساندره چاوچاوادزه – (تولد ۱۷۸۶، سن پترزبورگ، روسیه وفات ۶ نوامبر ۱۸۴۶م.، تفلیس، گرجستان)- شاعرگرجی، سِپَهبُد ارتش روسیه. الکساندر چاوچاوادزه یکی از برجسته ترین نمایندگان رمانتیسیسم ادبیات گرجستان می باشد. بعضی از محققان او را به موسس رمانتیسیسم  در ادبیات گرجی می دانند. الکساندر چاوچاوادزه همچنین مولف مقاله « تاریخ کوتاه و وضعیت گرجستان در سال های ۱۸۳۱-۱۸۰۱م.» می باشد. فرزند وی، نینا چاوچاوادزه همسر الکساندر گریبایدوف بود. الکساندر چاوچاوادزه در منطقة کاختی، در صومعه «شوامتا» به خاک سپرده است.

۱۸. نیکولوز (تاتو) باراتاشویلی – (تولد ۴ دسامبر ۱۸۱۷، تفلیس- وفات۲۱ اکتبر ۱۸۴۵م. گنجه، آذربایجان) – شاعر گرجی. خلاقیت باراتاشویلی را اوج رمانتیسم ادبیات گرجی می دانند. او به تمام ادبیات قرن نوزدهم در گرجستان مسیر توسعه داد. از آثار وی منظومه «سرنوشت کارتلی» قابل ذکر است که درباره تصرف تفلیس توسط آقا محمدخان در سال ۱۷۹۵م. می باشد. نیکولوز باراتاشویلی در سال ۱۸۴۵ م.در گنجه-آذربایجان، درسن ۲۷ سالگی درگذشت. در سال ۱۸۹۳ جنازه او از گنجه به تفلیس، پانتئون (قبرستان مشاهیر) دیدوبه، و در سال ۱۹۳۸ از آنجا به پانتئون متاتسمیندا بخاک سپرده شد.

۱۹. واسیل بارنوف (بارناولی) – ( تولد۳ ژوئن ۱۸۵۶ م. کودا، گرجستان وفات ۴ نوامبر ۱۹۳۴ تفلیس، گرجستان)- نویسنده، معلم و شخصیت برجسته گرجستان، یکی از بنیانگذاران سبک ادبی «رمان تاریخی» در ادبیات گرجی. او مولف بسیاری داستان های با موضوع فلسفی، آموزشی و دیگر مشکلات اجتماعی می باشد. از برجسته ترین رمان های بارنوف«میمکرالی شاراواندِدی» (هالة کمرنگ) ۱۹۱۳م.، «ترژُوبا تسامِبولی» (عشق رّنجور) ۱۹۱۸م.، «ایسنیس تسیسکاری» (سپیده دم ایسانی) ۱۹۲۸ و غیره.

۲۰. اکاترینه گاباشویلی – ( تولد۱۶ ژوئن ۱۸۵۱ گوری وفات ۷ اوت ۱۹۳۸م. اخالکالاکی، گرجستان) - نویسنده گرجی و رجل عمومی گرجستان.  نماینده برجسته سبک رئالیسم انتقادی ادبیان گرجی. او یکی از اولین نویسندها بود، که ژانرهای جزئی نثر - داستان کوتاه، رمان کوتاه در ادبیات گرجی معرفی کرد.

۲۱. قونستانتینه گامساخوردیا – (تولد۱۵ مه ۱۸۹۳، آباشا، منطقة سامگرلو، گرجستان وفات ۱۷ ژوئیه ۱۹۷۵، تفلیس، گرجستان) - نویسنده، داری دکتری فلسفه،اکادمیسین فرهنگستان علوم گرجستان (۱۹۴۴)، برنده جایزه دولتی «شوتا روستاولی» (۱۹۶۵). شهرت ادبی او تا حد زیادی به سبک ادبی- رمان تاریخی مربوط می شود. رمان «دیدُؤستاتیس مارْجْوِنا» (دست راست از استاد بزرگ ۱۹۳۹) که در مورد تاریخچه نیمه افسانه ای ساخت کلیسای سوِتیتْسخوْولی در شهر مْتْسْخِتا است، که آن را اوج خلاقیت او می دانند. او همچنین مؤلف رمان های «مْتواریس موتاتْسِبا» (سرقت ماه)، «داویت آقماسِنِبِلی»،«دیونیسِس غیمیلی» (لبخند دیونیسوس)، «وازیس قواویلوبا» (شکوفه درخت مو) و .... می باشد. روح ملی و مشکلات مربوط به در تمام آثار ادبی وی احساس می شود. (فرزند وی – زویاد گامساخوردیا، اولین رییس جمهور گرجستان بعد از فروپشی شوروی، در سال های ۱۹۹۲-۱۹۹۱م.)

۲۲. شالوا دادیانی – (تولد ۲۱ مه ۱۸۷۴، زستافونی وفات ۱۵ مارس ۱۹۵۹م. تفلیس، گرجستان) - نویسنده، نمایشنامه نویس، بازیگر، رجل تئاتر گرجی. مولف داستان ها، رمان کوتاه، نامه انتقادی و اجتماعی-سیاسی؛ وی آثاری از  ویلیام شکسپیر، فریدریش فون شیلر،جورج گوردون بایرون، گرهارد هاوپتمان، هافمنستال و غیره ترجمه کرده است. دادیانی برای سالها رییس  اتحادیه بازیگران گرجستان، رییس جامعه تئاتر (۱۹۵۹-۱۹۵۰م.) بود. در تئاترهای گرجی بیش از  ۲۰۰ نقش بازی کرده است. نمایشنامه های وی جایگاه خود در تئاتر گرجستان شوروی داشته است. دادیانی مؤلف اولین رمان تاریخی در ادبیات شوروی تحت عنوان «گیورگی روسی» (گیورگی روس ۱۹۲۶-۱۹۱۶) درباره گرجستان قرون ۱۲ و ۱۳م. می باشد.

۲۳. گیورگی اِریستاوی (تولد ۱۸۱۳، اودزیسی وفات۲۲ سپتامبر ۱۸۶۴م.، گوری، گرجستان) - نمایشنامه نویس، شاعر، یکی از بنیان گذاران تئاتر گرجی. در آثار ادبی او موضوعات ملی-وطن پرستی و عاشقانه جایگاه مهمی را دارد. در اشعار طنزی خود اِریستاوی موضوع انحطاط اخلاقی جامعه را تقبیح می کند. بخش مهمی از آثار وی، نمایشنامه ها است. او یکی از اولین نویسندگانی بود، که رئالیسم انتقادی و کمدی در ادبیات گرجی پایه گذاشت. او همچنین تئاتر حرفه ای گرجی را تاسیس نموده است که در سال های ۱۸۵۰-۱۸۵۴م. آن را مدیریت می کرد.  گیورگی اریستاوی آغازگر بزرگترین طرح فرهنگی بود - مؤسس و سردبیر اولین مجله ادبی گرجی «تسیسکاری» (سپیده دم) (۱۸۵۳-۱۸۵۲م.).  آثار وی در سال های ۱۸۵۲-۱۸۵۳ در همان مجله چاپ می شد. بعنوان کتاب جداگانه اثرهای «گاقْرا» (جدایی) در سال۱۸۵۰م.، «دزونتسی» (خسیس)، «اوچینماچینیس کودی»‌ (کلاه جادویی)، «تیلیسمیس خانی» (خان طلسم) در سال ۱۸۵۲م.، «داوا» (اختلاف)در سال ۱۸۷۱م.،  مجموعه آثار گیورگی اریستاوی در سال های ۱۸۶۷، ۱۸۸۴ ، ۱۹۳۶و ....  منتشر شده است.

۲۴. راپیِل اِریستاوی – (تولد ۲۱ آوریل ۱۸۲۴ کوِمو چالا وفات ۴ مارس ۱۹۰۱، تِلاوی، گرجستان) - شاعر، نمایشنامه نویس، واژه شناس، روزنامه نگار، تاریخ دان و مردم نگارگرجی. راپیِل اِریستاوی از جوانی خود در فعالیت های اجتماعی شرکت کرده است. تمامی کارهایی او پراز عشق به فرهنگ گرجستان می باشد. علاوه بر آثار شاعرانه، مقاله های تاریخی- قوم نگاری، خلاصه نامه های او منتشر می شد.

۲۵. اِکْوتیمه تاقایشویلی – (تولد۳ ژانویه ۱۸۶۳، لیخائوری وفات ۲۱ فوریه ۱۹۵۳م. تفلیس، گرجستان)- مورخ، باستان شناس و رجال اجتماعی گرجی، آکادمیسین فرهنگستان علوم گرجستان(۱۹۴۶)، پروفسور (۱۹۱۸)، یکی از بنیانگذاران دانشگاه دولتی تفلیس،  مقدس کلیسای ارتدوکس گرجی. خدمت اِکْوتیمه تاقایشویلی در برابر ملت گرجی و خدا بی حد و بی انتهاست. به نام او تنها با فعالیت های علمی و اجتماعی اختصاص داده می شود،  بلکه نجات و حفظ گنجینه های میراث گرجستان و کلیسای ارتدکس گرجی. وی همچنین نسخه های خطی قدیمی گرجستان تحقیق و انتشار می کرد. اِکْوتیمه تاقایشویلی همچنین شخصیت سیاسی بود. در سال ۱۹۱۷م. وی یکی از بنیانگذاران حزب ملی-دموکراتیک گرجستان بود. در سالهای ۱۹۲۱-۱۹۱۹م. نایب مجلس مؤسسان پارلمان ملی جمهوری دموکراتیک گرجستان. پس از سرنگونی جمهوری دموکراتیک گرجستان و الحاق گرجستان توسط ارتش بلشویکی سرخ روسیه در سال ۱۹۲۱م.  اِکْوتیمه تاقایشویلی همراه با دیگر نمایندگان نخست دولت جمهوری گرجستان به اروپا مهاجرت کرد. حدود ۲۵ سال در فرانسه زندگی و فعالیت کرد. با وجود مشکلات مالی شدید، او توانست گنجینه ارزشمندی که دولت گرجستان به اروپا با خود بردند، حفظ کند و سپس به گرجستان برگرداند. در تاریخ ۱۱ آوریل سال ۱۹۴۵م.  اِکْوتیمه تاقایشویلی به گرجستان بازگشت. بعد از بازگشتن، به طور فعال با آکادمی علوم گرجستان و دانشگاه دولتی تفلیس همکاری می کرد، مقالات علمی در مورد مسائل تاریخی گرجستان چاپ می کرد. شورای مقدس کلیسایی کلیسای ارتدوکس گرجی در سال ۲۰۰۲، اِکْوتیمه تاقایشویلی بعنوان مقدس اعلام کرد.

۲۶. پائولو ایاشویلی – (۲۹ ژوئن ۱۸۹۴، ارگوتی – ۲۲ ژوئیه ۱۹۳۷م. تفلیس، گرجستان) - شاعر، مترجم، مقاله نویس گرجی. یکی از اولین نویسندگان گرجی قربانیان سرکوبگری دولت شوروی سال ۱۹۳۷م. بوده است. وی پیش از بازداشت، در خانه نویسندگان در تاریخ ۲۲ ژوئیه سال ۱۹۳۷م. خودکشی کرد. دولت شوروی حتی بعد از خودکشی شاعر را مورد قضاوت قرار دادند. بعد از سال ۱۹۳۷ در طول حاکمیت دولت شوروی خواندن و انتشار آثار پاولو ایاشویلی را ممنوع کرده بودند.

5. ۲۷.

   

   ۲۷. یتیم گورجی/گرجی (یتیم دابغیشویلی)- تولد ۱۸۷۵ تفلیس وفات  ۱۵ژوئیه ۱۹۴۰م. تفلیس) – شاعر و  آوازه‌خوان،  یکی از برجسته ترین نمایندة عاشیقان تفلیس قدیم (آوازه‌ خوان دوره‌گرد). یتیم گورجی در خانواده جنگلبان فقیر به دنیا آمد. اجداد او گرجی های کوچ شده در ترکیه بودند که دین اسلام را پذیرفتند و نام خانوادگی «گورجی» به معنای «گرجستان پس از آن زمان بود. پدر وی بعد از بازگشتن به تفلیس دین مسیحیت ارمنی را می پذیرد. یتیم گورجی از سال ۱۸۹۵ اشعار به زبان های گرجی، ارمنی و آذربایجانی می سرود. در همان سال منظومة تحت عنوان «آناباجیس لِکسی» (شعر آناباجی) سرود، که نسخه چاپی در سال ۱۹۰۹ منتشر شد. شعر او زندگی تفلیس قدیم، کارگران، صنعتگران، تاجران کوچک منعکس می کرد.

۲۸. یوسِب ایمِداشویلی – (تولد ۲۰آوریل ۱۸۷۶،خاشمی وفات ۵ مه ۱۹۵۲م. تفلیس، گرجستان) نویسنده و رجال اجتماعی گرجستان. وی در حوزه ادبیات و فرهنگ فعالیت داشته است.اولین کتاب وی در سال ۱۸۹۵م. منتشر شد. یکی از بنیانگذاران و اولین کارگردان های تئاترهای کارگران اوچالا و اولاباری در سال های ۱۸۹۵م. و ۱۹۰۲م.  آغاز شد. دو مجموعه ای نمایشنامه های اصل و ترجمه تحت عنوان «آئینه زندگی» منتشر کرده است (۱۸۹۹ ، ۱۹۰۱). ایمداشویلی مولف مقاله های ادبی و تئاتری، خاطرات، مترجم آثار متعدد از زبان های ارمنی و آذری می باشد.

۲۹. پاوله اینگوروقوا – ( تولد۱ ژانویه ۱۸۹۳، پوتی وفات ۲۰ نوامبر ۱۹۸۳م. تفلیس، گرجستان) - منتقد ادبی، مورخ، نویسنده سیاسی و اجتماعی و رجل اجتماعی گرجی. بخش قابل توجهی از فعالیت های چند جانبه ی خود را برای پژوهش «پلنگینه پوش» شوتا روستاولی اختصاص داده است. وی مولف اثر پژوهشی اساسی در مورد منطقه آبخازیه می باشد. پاوله اینگوروقوا مسلط بر زبان های گرجی، روسی، آلمانی، انگلیسی، یونانی باستان ، لاتین و زبان های ایتالیایی بود که درکار تحقیقاتی و پژوهشی خود به طور فعال از منابع این زبان ها استفاده می کرد.

۳۰. کُورنلی که‏که‏لیدزه – (تولد۳۰ آوریل ۱۸۷۹، توباتیِری – ۷ژوئین ۱۹۶۲م. تفلیس، گرجستان) – زبان شناس ، مورخ ادبیات گرجی. آکادمیسین(۱۹۴۱)، یکی از بنیانگذاران آکادمی علوم گرجستان، رجل شایسته علم گرجستان (۱۹۴۳). وی فارغ التحصیل آموزشگاه دینی تفلیس و آموزشگاه دینی کییف اوکراین در سال ۱۹۰۴می باشد. در سال های ۱۹۰۵ و ۱۹۰۶ در تفلیس و کوتایسی معلم بود، در فعالیت های کمیته موزه کلیسا، انجمن سواد آموزی و انجمن تاریخی-​​قوم نگاری شرکت می کرد. در سال ۱۹۱۶ بعنوان رئیس آموزشگاه دینی تفلیس منصوب شد. او همچنین یکی از بنیانگذاران دانشگاه دولتی تفلیس و از سال تاسیس، یعنی از سال ۱۹۱۸م. تا زمان فوت، رییس بخش  تاریخ ادبیات قدیم گرجی بوده است. او در مقالات علمی خود به مسائل مربوط به روابط ادبی گرجی-بیزانس، گرجی-فارسی، تأثیر متقابل ادبیات قدیمی و ادبیان فولکلور گرجی می پردازد.

۳۱. واختانگ کُته‏تیشویلی – (تولد۱۸۹۳ وفات ۱۹۳۷م. تفلیس، گرجستان) - محقق ادبی، منتقد ادبی، فولکلورشناس، مجسمه ساز، هنرشناس گرجی. او یکی از  بنیان گذاران فولکلورشناسی گرجی سفرهای علمی-فلکلوری در گرجستان است. در سال ۱۹۳۴ کتاب «شعر عامیانه» او منتشر شد.

۳۲. نیکو لوموئوری – (تولد۱۹ فوریه ۱۸۵۲،آربو وفات۳۰ آوریل ۱۹۱۵م. گوری،‌گرجستان) – نویسنده، معلم و رجل اجتماعی گرجی. موضوع اصلی داستان های او زندگی روستایی گرجستان در دوره های توسعه سرمایه داری صنعتی و بورژوازی تجاری می باشد. نیکو لوموئوری همچنین مولف داستان های تاریخی، مقاله های ادبی – انتقادی، اشعار و ...  می باشد.

۳۳. نیکو لورتکیپانیدزه – (تولد ۲۹ سپتامبر ۱۸۸۰، چونه شی وفات ۲۵ مه ۱۹۴۴م. تفلیس، گرجستان) - نویسنده گرجی. فعالیت حرفه ای ادبی  در سال ۱۹۰۲ م. آغاز کرد. آثار وی برای اولین بار در مجله ها و مجموعه های گرجی «نیشادوری»؛ «گرجستان»، «ایبریا»، «تئاتر  و زندگی»، «دروبا»، «روزنامه خلق» و دیگران چاپ شده است. این نویسنده در خلاقیت خود با ایده های بسیار انسان‌گرایی و تنوع موضوعی توجه زیادی به خود جلب می کند. از آثار او داستان های او «تاوساپریانی ده داکاتسی» (زن با روسری)، «تراگه دیا اوگمیروُد» (تراژدی بدون قهرمان)، «پاتارا کاتسی»‌ (مرد کوچک)، «ماراد دا ماراد!» (همیشه و همیشه!)، «تصاویر احساساتی» و غیره قابل ذکر است.

۳۴. ایوانه ماچابِلی – (تولد ۸ فوریه ۱۸۵۴، تاماراشنی وفات ۸ ژوئیه ۱۸۹۸م. تفلیس، گرجستان) - نویسنده، مترجم و رجل اجتماعی گرجی. او آثار شکسپیر به از زبان انگلیسی به گرجی ترجمه کرده است. سردبیر چاپ ۱۸۸۸م. «پلنگینه پوش» شوتا روستاولی . ایوانه ماچابلی در سن ۴۴ سالگی، در تابستان سال ۱۸۹۸، در شرایط مرموز ناپدید شد. متاسفانه، خانه-موزه نویسنده و مترجم فوق العاده گرجی در تاماراشنی (منطقه تسخینوالی)، دیگر وجود ندارد.

۳۵. نیکولو میتسیشویلی – (نیکولوز سیربیلادزه تولد ۸ نوامیر ۱۸۹۶، کوتایسی وفات ۱۳ژوئیه ۱۹۳۷، تفلیس) - شاعر گرجی، عضو گروه «ساخ آبی». در سال ۱۹۱۲م. برای اولین بار، در مجله «تئاتر و زندگی» شعر وی تخت عنوان «در کوه ها» منتشر شد. پس از این مقالات و آثار او به صورت دوره ای در مجلات و روزنامه های گرجی منتشرمی شد. در سال ۱۹۱۷ م. او سردبیر روزنامه کارگران و سربازان «صدا سرباز» در کوتایسی بود. وی در سال ۱۹۲۱م. روزنامه « فیگارو» تاسیس نمود. در همان سال با سردبیری او مجموعة تحت عنوان «شاعران گرجستان» منتشر شد. در سال ۱۹۲۲م. در تفلیس اولین کتاب شعر نیکولو میتسیشویلی تحت عنوان «تسمیندانیانی» (مقدس نامه) به چاپ رسید. در همان سال ن نیکولو میتسیشویلی به خارج از کشور رفت. او مدتی در استانبول به سر می برد و در همانجا کتاب دوم خود تحت عنوان «شاوی وارسکولاوی» (ستاره سیاه) را منتشر کرد. در سال های ۱۹۲۵-۱۹۲۲م. نیکولو میتسیشویلی در خارج از کشور زندگی می کرد و به طور فعال در فعالیت های ادبی مشغول بود. او در سال ۱۹۲۴ در پاریس «اتحادیه هنرمندان گرجی» را تاسیس نمود. پس از بازگشت به گرجستان،  نیکولو میتسیشویلی در زندگی ادبی-اجتماعی به طور فعال شرکت می کرد. در تاریخ ۲ ژوئن سال ۱۹۳۷م. توسط دولت شوروی دستگیر و در ۱۳ ژوئیه همان سال اعدام شد. 

۳۶. اِگناته نینوشویلی – (تولد۱۷ فوریه ۱۸۵۹ وفات ۱۲ مه ۱۸۹۲، گرجستان) - نویسنده گرجی قرن نوزدهم. فعالیت حرفه ای ادبی نینوشویلی فقط به هفت سال (۱۸۸۷ - ۱۸۹۴) محدود می شود. در تاریخ ادبیات گرجستان مورد نادر است که یک نویسنده در زمان کوتاه اینقدر آثار ادبی متعدد بنویسد. تقریباً تمامی داستان های نینوشویلی انعکاس آن دوران معاصر، وضعیت اجتماعی که پس از لغو اصول سرواژ برقرار شده بود، می باشد.

۳۷. گریگول اوربِلیانی – ( تولد ۱۴ اکتبر ۱۸۰۴ف تفلیس وفات ۲ آوریل ۱۸۸۳، تفلیس) یکی از بهترین شاعران قرن ۱۹ گرجستان و رجل نظامی. اوربلیانی نماینده ادبیات رمانتیسیسم گرجی است. وی با آثار میهن پرستانه مشهور است، که شامل ستایش جوانمردی از گذشته گرجستان است. همزمان با موضوع میهن پرستی در آثار خود، اوربلیانی به موضوع عشق هم می پردازد. وی در سال ۱۸۲۲م. در نبرد در برابر آوارها لزگی و در سال ۱۸۲۶ در نبرد علیه ایرانیان در شمکوری و گنجه جنگید. در سال های ۱۸۲۹-۱۸۲۶م در جنگ های روسیه-ایران و روسیه-عثمانی شرکت کرده است. در سال ۱۸۴۲م. او در برابر شمیل در داغستان مبارزه می کرد. اوربلیانی ترفیق رتبه یافت و به عنوان فرمانده خانات آوار  منصوب شد. اوربلیانی ۱۵ سال در داغستان بعنوان فرمانده مناطق مختلف، فرمانده هنگ و  ارتش داغستان خدمت کرده است.

۳۸. واژا-پشاوِلا (لوکا رازیکاشویلی) – (تولد۱۵ مه ۱۸۶۲، چارگالی-دوشتی وفات ۲۷ ژوئیه ۱۹۱۵ تفلیس)– شاعر و نویسنده ادبیات کلاسیک گرجی. خلاقیت واژا-پشاوِلا مرحله بالاتری از رئالیسم انتقادی گرجی قرن نوزدهم است. خلاقیت غنی و متنوع واژا-پشاوِلا شامل نظم، نثر، مقاله های مردم نگارانه، ادبیات اجتماعی و سیاسی می باشد. در میان شاعران دیگر گرجی، واژا-پشاولا در اسرار طبیعت عمیق رخنه کرد. در داستان های وی زندگی مردم کوه نشین، آداب و رسوم آنها بیان شده است و به مشکلات و مسائل اجتماعی خشن از زمان پرداخته شده است. در سال های زندگی واژا-پشاولا، نوشته های او به عنوان یک کتاب جداگانه ای به ندرت منتشر می شد. در سال های ۱۹۲۵-۱۹۵۶ با ابتکار و تحت راهنمایی های آ. آباشِلی جامع ترین مجموعه از آثار واژا-پشاولا در هفت جلد منتشر شده است. آثار او به زبان های روسی، انگلیسی، فرانسوی، آلمانی و دیگر زبان های دنیا ترجمه و منتشر شده است. شورای جهانی صلح در سال ۱۹۶۱  صدمین سالگرد واژا-پشاولا را در سراسر جهان جشن گرفته بود.

۳۹. گریگول روباکیدزه – (تولد۲۸ اکتبر ۱۸۸۲دهکده سویری، گرجستان وفات۱۹ نوامبر ۱۹۶۲، ژنو، سوئیس) - نویسنده گرجی، نویسنده آثار سیاسی اجتماعی، رجل اجتماعی، بنیانگذار رمان مدرن پسیکولوؤی گرجی و آلمانی. بعد از اشغال جمهوری دموکراتیک گرجستان توسط روسیه بلشویکی،روباکیدزه در فعالیتهای جنبش آزادی-ملی گرجستان شرکت کرده است و این نوع فعالیت وی دلیل شده بود برای اذیت کردن روباکیدزه از طرف نمایندگان با ایدئولوژی بلشویکی-کمونیستی. از سال ۱۹۳۱م. تا زمان مرگ خود مهاجر سیاسی بود. تا سال ۱۹۴۶ وی در آلمان و بعد از سال ۱۹۴۶در سوئیس زندگی می کرد. گریگول روباکیدزه یکی از درخشان ترین نماینده مهاجرت سیاسی گرجستان بوده است. نوشته های فریدریش نیچه تاثیر تا حد زیادی بر نثر روباکیدزه داشته است. مشهورترین رمان های روباکیدزه: «پیراهن مار» (გველის პერანგი)، «شیطان و افسانه» (დემონი და მითოსი)، « روح  کشته» (ჩაკლული სული)، «مِگی-دختر گرجی» (მეგი-ქართველი ასული) و غیره.

۴۰. گالاکتیون تابیدزه – (تولد۱۷ نوامبر ۱۸۹۱، دهکده چقویشی، گرجستان وفات۱۷ مارس ۱۹۵۹، تفلیس) شاعر و رجل اجتماعی گرجی، شاعر خلق (۱۹۳۳)، اکادمیسین فرهنگستان علوم گرجستان (از سال ۱۹۴۴)، مشهورترین و بزرگترین نماینده شعر گرجی قرن بسیتم. در سال ۱۹۱۴م. اولین مجموعه اشعار وی منتشر شد که برای وی محبوبیت به ارمغان آورد و مجموعه اشعار به عنوان «گل های ارتیستی» که در سال ۱۹۱۹م. منتشر شد، به او نام « پادشاه شاعران» لقب دادند. او در کنگره ضد فاشیستی در پاریس در سال ۱۹۳۵ شرکت کرده است. با وجود محبوبیت و عبادت، شاعر زندگی خود را درتنهایی معنوی گذارند. ۱۷ مارس ۱۹۵۹ «پادشاه شاعران» خودکشی کرد.

۴۱. تیسیان تابیدزه – (تولد۲۱ ماری ۱۸۹۳، دهکده چقویشی، گرجستان وفات دسامبر ۱۹۳۷، تفلیس) شاعر نمادگرا، نویسنده گرجی، بنیانگذار جنبش«شاخ های آبی» (اتحادیه شاعران و نویسندگان نمادگرا و نثر خلاق). در سال ۱۹۳۷ تیسیان تابیدزه از طرف دولت شوروی در فعالیت های ضد کمونیستی محکوم، دستگیر و اعدام شد.

۴۲. تِرِنتی گرانِلی – (کویرکولیا) (۲۵ نوامبر ۱۸۹۷، تسالنجیخا، گرجستان – ۱۰اکتبر ۱۹۳۴، تفلیس) شاعر گرجی. در سال های ۱۹۲۰ و ۱۹۲۱ اولین کتاب های کوچک از اشعار او تحت عنوان "تشییع جنازه" و "آهنگ عزاداری" منتشر شد. در سال ۱۹۲۴ هنر نظم ترنتی گرانلی به اوج خود رسید. در همین دوره کتاب جدید از اشعار او تحت عنوان "MEMENTO MORI" (مرگ را به یاد داشته باشید)چاپ و منتشر شد. آخرین کتاب اشعار ترنتی گرانلی در سال ۱۹۲۶ منتشر شد. از سال ۱۹۲۸، افسردگی شدید معنوی شاعر تشدید شد. در نامه ها، خاطرات و اشعار دوران افسردگی شکستگی روح شاعر منعکس شده است.

۴۳. مِمِد آباشیدزه – (۱۸۷۳ – ۱۹۳۷ باتومی، گرجستان) نویسنده، آثار سیاسی اجتماعی و رجل اجتماعی گرجی. او به زبان های عربی، فارسی و ترکی مسلط بود. در عرصه خلاق در آغاز قرن XX حضور پیدا کرد. مقالات او به طور مرتب در مطبوعات گرجی چاپ می شد.وی برای وحدت ملی و افزایش خود آگاهی ملی مسلمانان گرجی مبارزه می کرد و به همین دلیل چندین دفعه دستگیر و تبعید شده بود. او سازمان خیریه مسلمان گرجی را ریاست می کرد. سازمان ذکر شده توانست تاثیر پان اسلامیست های محلی را بر روی جامعه آجارا کاهش دهد. بدلیل وضع اصولی آباشیدزه پان اسلامیست های محلی نتوانستند آجارا را به ترکیه بپیوندانند. او در سال ۱۹۱۸ با این مسئله مواجه شد، ترک ها وارد آجارا  شدند و آباشیدزه موج اعتراضات را برپا کرد.به این دلیل او را دستگیر و در طرابزون به زندان شد. در سال های ۱۹۱۹-۱۹۲۱ سردبیر روزنامه «مسلمان گرجستان» بوده است. او سیاستمدار و رجل اجتماعی بودکه حدود ۳۵ سال فعالیت می کرد. ممد آباشیدزه ترجمه «پلنگینه پوش» به زبان ترکی استانبولی شروع کرده بود، اما متاسفانه نتوانست به اتمام برساند. او آثار مختلفی، منجمله اثرهای عمرخیام، نامیک کمال و غیره به زبان گرجی ترجمه کرده است. همچنین او مولف چندین داستان هم می باشد.

۴۴. لِئو کیاچِلی – (لِون شِنگِلایا) تولد ۱۹ فوریه ۱۸۸۴ روستای اوبوجی منطقه تسالِنجیخا وفات ۱۹ دسامبر ۱۹۶۳، تفلیس) – نویسنده گرجی. در آثار وی موضوعات الگوی خاص نماد سازی و امپرسیونیست احساس می شود. درآثار دوران اتحاد جماهیر شوروی کیاچلی توانست فاجعه های اجتماعی و شخصی شاهزادگان سابق را به صورت دقیق و عمیق و روان بیان کند. معروفترین رمان او «گوادی بیگوا» است.  این رمان زندگی روستایی دهه ۲۰-۳۰ قرن بیستم گرجستان را توصیف می کند.

۴۵. آلکساندره قازبِگی – (تولد ۲۰ ژانویه ۱۸۸۴، ستِپانتسمیندا وفات  ۲۲ دسامبر ۱۸۹۳، تفلیس) نویسنده گرجی. قازبگی از پیروان رئالیسم انتقادی گرجی است. نویسنده با تاریخ و قوم نگاری کوهستانی گرجستان به خوبی آشنا بود، که در آثار ادبی و قوم نگاری خوب دیده می شود. قازبگی همچنین مولف مقالات سیاسی-اجتماعی انتقادی است. نویسنده به حدی رئالیسم انتقادی و سطح کل ادبیات قرن نوزدهم گرجی غنی تر نموده است.

۴۶. دیمیتری قیپیانی – ( تولد ۲۶ آوریل ۱۸۱۴، دهکده مِرِتی، استان گوری وفات ۵ نوامبر ۱۸۸۷، استاوروپول، روسیه) – رجل اجتماعی نویسنده سیاسی-اجتماعی و یکی از نخبگان جنبش ملی است. وی در سال ۲۰۰۷  در کلیسای گرجی دیمیتری قیپیانی به رتبه مقدس رسید. وی معاون رئیس سازمان کشاورزی قفقاز بود. قیپیانی یکی از بنیان گذاران بانک گرجستان،انجمن سوادآموزی بین گرجیان و«انجمن درام گرجستان» است.

۴۷. آکاکی تسِرِتِلی – (تولد ۲۱ ژوین ۱۸۴۰ روستای سخویوری، ایمرتی وفات ۸ فوریه ۱۹۱۵، همانجا) –  نویسنده و شاعر، نویسنده سیاسی-اجتماعی، یکی از نخبگان و رهبران جنبش ملی. اکاکی تسرتلی ار سال ۱۸۵۲ در گیمناسیوم کلاسیک کوتایسی تحصیل کرده و در سال ۱۸۵۹ وارد دانشگاه سن پترزبورگ شد و در سال ۱۸۶۳ فارغ التحصیل رشته زبان های شرقی آن دانشگاه شد. او خدمت فراوانی در فعالیت و پیشرفت انجمن سواد آموزی بین گرجیان و همچنین در تاسیس«انجمن درام گرجستان» داشته است. اکاکی تسرتلی یکی ازمشهورترین و دوست داشتنیترین نویسنده گرجیان است که در تاریخ فرهنگی معنوی مردم گرجستان نقشه بزرگی داشته.

۴۸. ایلیا چاوچاوادزه – (۸ نوامبر ۱۸۳۷، قوارِلی، گرجستان – ۱۲ سپتامبر ۱۹۰۲ تسیتساموری،  گرجستان) - نویسنده و شاعر، نویسنده  سیاسی-اجتماعی، رهبرجنبش ملی، رجل سیاسی واجتماعی گرجستان. کلیسای ارتدوکس گرجی، ایلیا چاوچاوادزه را به عنوان مقدس ثبت کرده است. در شناخت کلی از عمیق ترین احترام و قدردانی، و پس از مرگ او، به تدریج در حال تبدیل شدن بیشتر و بیشتر آشکار است که ایجاد غنی و متنوع خود را از ارزش بالا، ماموریت مهم در معنای واقعی، که او احیای ترفند معنوی و روحی. خلاقیت در محل کار برای خدمت به مردم و جامعه از بهبود و ارتقاء هویت ملی، ملی - مبارزه ملی برای استقلال. مربی جنبش رهایی و الهام و رهبر - II نیمی از قرن نوزدهم Chavchavadze یکی از چهره های بزرگ ملی، ملی کشور بود. ۱۹۰۷ اوت ۲۸ در مسیر از تفلیس ایلیا SAGURAMO و همسر خود را با یک گروه شش با Tsitsamuri حمله قرار گرفتند. حمله او در تصادف کشته شده اند. در جزئیات قتل هنوز هم مورد مناقشه است. دموکرات ها و بلشویک ها، محکومیت ایلیا از مردم در راه انقلابی خود را به دلیل محبوبیت فوق العاده آن - بر اساس اسناد تاریخی در قتل اجتماعی وحشت زده شدند. قتل لیا به عنوان یک فاجعه ملی است.

۴۹.یاکوب گوگِباشویلی - یاکوب گوگِباشویلی معلم، بنیانگذار آموزش های علمی در گرجستان، مقاله نویس، نویسنده کودکان و رجل اجتماعی گرجی بود .او در تاریخ ۱۵ اکتبرسال ۱۸۴۰ در خانواده کشیش فقیر در ده واریانی در ناحیه گوری گرجستان شرقی تولد یافت. تحصیلات ابتدایی را در مدرسه شهر گوری آغاز کرد و از سال ۱۸۵۵ در مدرسه مذهبی تفلیس و از سال ۱۸۶۱ در فرهنگستان مذهبی کی یف اوکراین ادامه تحصیل کرد ضمناً در دانشگاه کی یف درکلاس‌های رشته علوم طبیعی در محضر استادان معروف حاضر می‌شد به سبب بیماری و فقر مالی نتوانست تحصیلات دانشگاهی خود را به اتمام برساند و ناچار در سال ۱۸۶۳ به گرجستان مراجعت کرد از سال ۱۸۶۴ به تدریس در دبیرستان‌های تفلیس اشتغال داشت و حتی به مقام بازرسی در سیستم آموزش و پرورش رسید ولی به جهت فعالیت در گروه‌های آزادیخواهان گرجی او را در سال ۱۸۷۴ به عنصر غیر قابل اعتماد از سیستم آموزش و پرورش اخراج کردند. گوگباشویلی خدمت بزرگی به ترویج زبان گرجی تعمیم سواد و فرهنگ در قشر گسترده گرجیان کرد. وی بنیانگذار ادبیات کودکان عضو فعال انجمن‌های مختلف من جمله «انجمن گسترش و تعمیم سواد بین گرجیان» بود. گوگباشویلی مبتکر تدوین و تالیف اولین کتاب درسی الفبای گرجی در سال ۱۸۶۵ تحت عنوان "دِدا اِنا" (زبان مادر) بود. گوگباشویلی در سال ۱۹۱۲ درگذشت .مجموعه آثار گوگباشویلی در سال‌های ۱۹۵۲ -۱۹۶۵ میلادی در ۱۰ جلد به چاپ رسید.  او در بخش نویسندگان و چهره های عمومی گرجستان (مقبره مشاهیر گرجستان) به خاک سپرده شده است.